DNr. 1.16
Embriyo kültürü
Embriyonun yumurtalık içindeki gelişmesinin belirli bir devresinde izole
edilerek, özel bir gıda ortamında çimlendirip, geliştirilmesine embriyo kültürü
denir. Embriyonun gereksinim duyduğu besin maddeleri, embriyonun olgunluk
derecesine göre değişmektedir.
Yapılan çalışmalarda çok küçük küresel embriyolar belirli oranlarda
oksin, sitokinin ve fazla miktarda şekere ihtiyaç duyar. Olgun embriyolar ise
yalnızca mineral tuz içeren basit ortamlarda gelişebilir. Kültüre alınacak
embriyonun sterilizasyonu başlıca iki yolla gerçekleştirilir. Birinci yolda
meyve uygun bir madde ile sterilize edildikten sonra kesilerek açılır ve tohum
steril bir aletle çıkarılabilir. Bundan sona embriyo izole edilerek kültür
ortamına yerleştirilir. İkinci yolda ise meyveden çıkarılan tohum sterilize
edildikten sonra embriyo izole edilip kültüre alınır.
Meristem kültürü
Bitkilerin primer meristematik
dokularının izole edilerek steril koşunlarda ve yapay besin ortamları üzerinde
yetiştirme ve bu yolla yeni bitkiler elde etme esasına dayanan bir vegatatif Micro üretim yöntemidir.
Meristem sürekli olarak bölünebilme yeteneğine sahip hücrelerin
oluşturduğu dokulardır. Bu dokular sayesinde, bitkiler yeni hücre ve organlar
kazanarak büyür. Meristem kültürünün esası, meristemin birkaç yaprak taslağı
ile beraber binoküler mikroskop altında izole edilerek, uygun bir gıda ortamına
yerleştirilerek geliştirilmesidir.
Meristematik dokular: (Bölünür doku)
Bölünür dokuya sürgen doku, meristem doku veya
değişken doku gibi isimler de verilir. Bu dokunun hücreleri mitoz bölünme
özelliğinde olduğundan bitkilerin uzamasını ve kalınlaşmasını sağlar. Bölünür
doku hücreleri farklılaşarak bölünmez dokuları meydana getirir.
Bölünür doku hücrelerinin özellikleri:
- Küçüktür.
- Sitoplazmaları boldur.
- İri çekirdeklidir.
- Çeperleri incedir.
- Kofulları küçük ve az
sayıdadır.
- Metabolizmaları hızlıdır.
- Hücreler arasında boşluk bulunmaz.
- Bölünür doku kökenlerine göre ikiye ayrılır. Birincil bölünür ve
ikincil bölünür doku.
Birincil bölünür doku (Primer Meristem)
Kök, gövde ve dal uçlarında bulunur. Bitkinin yaşamı
boyunca boyca büyümesini sağlar. Bu nedenle bitkilerde büyüme sınırsızdır. Kök
ve gövde uçlarında bulunan birincil meristem doku koni şeklinde olduğu için büyüme
konisi denir. Büyüme konisini gövdede genç yapraklar, kökte ise kaliptra
(yüksük) korur. Bitkinin boyca büyümesini sağlayan bu doku, bölünmez dokuların
da temelini oluşturur.
TF-033
Bitki gövde ucunda birincil bölünür doku
TF-035
Bitki kök ucunda birincil bölünü
İkincil bölünür doku ( Sekonder Meristem )
Bölünmez doku hücrelerinin sonradan bölünme özelliği
kazanmasıyla oluşur. İkincil meristematik dokuya kambiyum da denir. Kambiyum,
iki çenekli çok yıllık bitkiler ile kozalaklı bitkilerde bulunur. Kambiyum
bitkinin enine büyümesini sağlar. İki çeşittir;
İç kambiyum:
Bitkilerde her yıl ilkbahar ve sonbaharda iletim
demetleri oluşturur. Bu demetlerin sayısı bitkinin yaşının hesaplanmasını
sağlar.
Dış kambiyum: .
Çok yıllık bitkilerde ikinci yıl gövdedeki epidermiz
parçalanır. Yerine mantar doku oluşur.
Anter kültürü
Anter kültürü haploid bitki elde etmek amacıyla kullanılır. Bitki ıslahı
yönünden önem taşıyan anter kültürü, bir bitkiden izole edilen arterlerin uygun
bir gıda ortamına yerleştirilerek, olgun olmayan polen tanelerinden bitkilerin
geliştirilmesi tekniğidir.
Kallus
kültürü
Kallus kültüründe ana bitkiden alınan parça, yapay besin ortamında kallus
dokusu oluşturur. Bu kallus dokusu genel olarak parankima hücrelerinden meydana
gelir. Bu yöntemde başarı, bitkinin meydana getirdiği kallus dokusunun kök veya
sürgüne dönüşüm yeteneğine bağlıdır. Kallus kültürüne, bitkinin bölünebilme
özelliğine sahip hücrelerin bulunduğu bitki kısımlarından başlanabilir.
Protoplast
kültürü
Bu kültürünün temelini, hücre zarının yırtılarak protoplastın izole
edilmesi ve steril besin ortamında geliştirilmesi oluşturur. Protoplastların
kültüre alınması sonucunda uygun şartlarda protoplaslardan meydana gelen
kalluslar, farklılaşarak sürgün ve kök oluşturabilmektedir.
KAYNAK
T.C.M.E.B. Mesleki Eğitim ve öğretim GüçlendirmE Projesi (MEGEP) BAHÇECİLİK
Botanik / Hücre ve doku
Çoğalım teknikleri / Üretim teknikleri
