DNr. 1.17
Makro elementler :
En önemlisi Azottur.
Fosfor, sodyum, magnezyum kükürt ve kalsiyum da önemli elementler arasında
sayılabilir.
Mikro elementler :
En çok kullanılan
mikro elementler sırasıyla demir, manganez, çinko, bor, bakır, molibden, kobalt
ve iyottur.
Vitaminler :
Enzim reaksiyonlarında
katalitik etkiye sahiptirler. En gerekli olanlar B1, B3, B6, C, E, A ve D3 tür
ve zaman zaman özel uygulamalarda besin ortamına ilave edilebilirler.
Şekerler :
Kültüre alınan bitki
hücre ve dokuları yeterli miktarlarda karbonhidrat sentezi yapamadıklarından
enerji kaynağı olarak çeşitli şekerler kullanılmalıdır. Besin ortamlarında
sıklıkla kullanılan şeker sakkarozdur.
Diğerleri; glikoz, maltoz ve früktozdur.
Diğerleri; glikoz, maltoz ve früktozdur.
Jel yapıcı maddeler :
Besin ortamlarını
yarı-katı hale getirmek için kullanılan komponentler arasındadır. En çok
kullanılanlar; agar, agaroz, jelatin ve nişastadır.
Bitki büyüme düzenleyicileri :
Oksinler,
sitokininler, gibberellinler ve absisik asittir.
Oksin :
Kallus uyarımı, sürgün
re jenerasyonu ve hücrelerin köklendirilmesinde kullanılır.
Stokinin:
Hücre bölünmesi ve
sürgün çoğaltımında kullanılır.
Absisik asit;
Doku kültüründeki rolü tam olarak
bilinmemekle beraber, genellikle somatik embriyoların olgunlaştırılmasında kullanılır.
Gibberellin: (GA3
:Giberellik asit)
Meristemlerden bitki
re jenerasyonunun uyarılmasında, sürgünlerin boylarının uzatılmasında, embriyo
ve övül kültüründe kullanılmaktadır.
Hücre kültürlerinin
indirgen azot ihtiyacını karşılamada çok önemlidirler. Eğer ortamda nitrat ve
amonyum miktarı dengeli ise birçok ortamda kullanılmaları gereksiz olabilir.
Antibiyotik ve biyositler:
Besin ortamının
kirlenmesini önlemek amacıyla uzun süreli korumada biyosit, kısa süreli
korumada antibiyotikler kullanılır.
Diğer komponentler:
Bazı özel durumlarda
bitki hücrelerince salgılanan toksin maddeleri absorbe etmek için besin
ortamlarına (özellikle köklendirme ortamlarına) aktif karbon ilave
edilir.
Bitki büyüme
düzenleyicileri:
Bitki büyüme düzenleyicileri (BBD) doku
kültürü ortamlarının en önemli unsurudur. Bitkilerin büyüme ve gelişmesini
artıranlar veya durduranları vardır. Tür ve çeşitlere göre değişmekle birlikte
uygun olmayan konsantrasyonda ortama ilave edildiklerinde genellikle hiçbir
etki ortaya çıkmaz. Bitki hormonları, bir dokuda üretilip, büyüme ve gelişmenin
olacağı diğer dokulara taşınan ve çok düşük konsantrasyonlarda etkili olan
endojen organik bileşiklerdir.
İndol asetik asit,
zeatin, zeatin ribozid, GA, absisik asit ve etilen bitkilerce üretilen
hormonlardandır. Sentetik yollarla üretilenler de dahil olmak üzere genel
olarak hepsine bitki büyüme
düzenleyicileri adı verilmektedir.
En çok kullanılanlar;
2)
sitokininler,
3)
gibberellinler,
4)
absisik asit ve
5)
etilendir.
Oksinler :
Hücrelerin büyümesi ve bölünmesinde,
köklendirme, yan sürgünlerin gelişiminin engellenmesinde etkilidirler.
Oksinler, doku kültürlerinde tek başına kullanıldıklarında kallus uyarımını,
hücre süspansiyonlarının elde edilmesini ve somatik embriyo oluşumunun
uyarımını, sitokininlerle birlikte kullanıldıklarında yine kallus oluşumunu,
sürgün re jenerasyonunu (organogenesis) ve somatik embriyo oluşumunun
uyarılmasını sağlayabilirler. Ayrıca elde edilen sürgünlerin köklendirilmesinde
vazgeçilmez bir kullanıma sahiptirler. Temel hormon formu IAA (indol-3-asetik asit)’tir.
Sentetik oksinler arasında NAA, IBA,
2,4-D, 2,4,5-T ve Pikloram sayılabilir. Sentetik oksinler ticari uygulamalarda
meyve dökümünün engellenmesi ve çeliklerin köklendirilmesinde yaygın olarak
kullanılmaktadır.
Sitokininler :
En çok kullanılan sitokininler adenin
(aminopürin) türevleridir. Bunlar içinde de BAP en çok kullanılanıdır.
Sitokininler, çoğunlukla kök ucu meristemi ve genç yapraklarda üretilir. Hücre
bölünmesi, yeniden farklılaşma, bitki sürgün üretimi ve sürgün çoğaltımında
etkili olup antioksidan etki göstererek yaşlanmayı da geciktirirler. Fakat
sürgünlerde köklenmeyi ve embriyogenesisi engellerler. Özellikle son yıllarda
çok sık kullanılan ve güçlü bir sitokinin aktivitesi gösteren TDZ ve CPPU’nun
doku kültürlerinde kullanımı ile ilgili bir çok çalışma mevcuttur. Fakat
sentetik olarak elde edilen sitokinin benzeri bu iki maddenin kullanımı ile
elde edilen sürgünlerin köklendirilmesi oldukça zor olmaktadır. Doğal sitokinin
formları, zeatin ve zeatin riboziddir. Fakat bunlar daha pahalıdırlar.
Gibberellinler :
Meristemlerden bitki re jenerasyonunun
uyarılmasında, sürgünlerin boylarının uzatılmasında, embriyo ve ovül
kültürlerinde kullanılmaktadır. Kallus gelişimini, organogenesisi ve adventif
kök oluşumunu engellerler. Ayrıca bitkilerde gövdenin uzamasını ve çiçeklenmeyi
artırırlar. Doku kültürü yapmadan bile evde çiçeklenmeyi artırma ve boy
uzamasını sağlamak için sprey halinde çiçeklere uygulanabilirler. Fazla dozda
kullanılırsa çok fazla boy uzamasına neden olurlar. Dikkatli olunmalıdır.
Absisik
asit :
Strese maruz kalmış yapraklarda, uyuyan
tomurcuklarda ve tohumlarda bulunur. Absisik asitin doku kültürlerindeki rolü
henüz tam olarak anlaşılamamış olmakla birlikte halen somatik embriyoların
olgunlaştırmasında kullanılmaktadır. Ayrıca yaprak ve meyve dökümü (absisyon)
ve uyku halinde etkili olup, yaprak gözeneklerinin kapanmasını düzenlemesi
diğer etkileri arasında sayılabilir. Absisik asit ışığa hassastır.
Geliştiriciler
BA :
|
Benziladenin (N–6 Benzyladenine)
|
IBA :
|
İndolbütirik asit (Indole–3-butyric Acid)
|
Mineraller:
|
Miktarı: (mg l-1)
|
NH4NO3
|
530
|
Ca(NO3)2 4H2O
|
700
|
CaCl2 2H2O
|
90
|
MgSO4 7H2O
|
1600
|
KNO3
|
550
|
KH2PO4
|
1300
|
H3BO3
|
6.2
|
CuSO4 5H2O
|
2.5
|
MnSO4 H2O
|
20
|
Na2MoO4 2H2O
|
2.5
|
ZnSO4 7H2O
|
8.8
|
Sequestrene 138 Fe
|
100
|
Organikler:
|
Miktarı: (mg l-1)
|
Thiamine (B1)
|
0.60
|
Riboflavin (B2)
|
0.21
|
Nicotinic acid (B3)
|
1.15
|
Pyrodoxine (B6)
|
0.60
|
Vitamin E (-tocopherol)
|
20.0
|
vitamin C (Ascorbic acid)
|
1.0
|
Glycine
|
0.85
|
Myo-inositol
|
200
|
Sucrose (g L-1)
|
30
|
pH
|
5.5 – 5.8
|
Agar (g L-1)
|
5 – 6
|
KAYNAK
"İNTERNET"
